Dit verhaal gaat over problemen bij het leggen van de eieren. Dit verschijnsel wordt legnood genoemd.
Bijna elk jaar kom ik gevallen van legnood tegen. In dit verhaal hoop ik wat van mijn ervaringen met collega-reptielenhouders te kunnen delen. Ook probeer ik tips te geven om dit probleem te voorkomen. Maar helaas moet ik toegeven dat ik slangen met legnood tot nu maar zelden in leven kon houden.

Wat is legnood

Legnood kan als volgt worden gedefinieerd: Op het moment van rijpheid kunnen alle eieren het moederlichaam niet op een natuurlijke wijze verlaten Ondanks het persen lijken (een deel van) de eieren vast te zitten. Er treedt een opeenhoping van eieren op, het lijkt op een kettingbotsing van eieren. De slang probeert over een lange tijd zonder succes de eieren te leggen.

De oorzaken

Na een lange tijd welke nodig is om een babyslang op te kweken tot volwassen slang, is het zeer teleurstellend een dier te dood te zien gaan vanwege legnood. Er kunnen vele oorzaken zijn; bij een aantal slangen ligt dat al in de periode voordat ze volwassen zijn. Er is onvoldoende of eenzijdig voedsel toegediend. Ook een verkeerde temperatuur, te hoge en/of te lage vochtigheid en verkeerde huisvesting kunnen oorzaken zijn.
Zelf heb ik nogal eens de fout gemaakt dieren welke eigenlijk nog te jong zijn, te laten paren, met als gevolg legnood. Maar de belangrijkste oorzaak van legnood lijkt mij overduidelijk. Ik heb veelal problemen met dieren welke door kruizing van soorten behoren tot de buitenste ring wat betreft de erfelijke mogelijkheden. Bij deze dieren welke ook in mijn optie vaak te klein blijven, treden ook vaak andere problemen op zoals verminderde eetlust, vergroeingen en verminderde weerstand tegen ziekten. Bij mij zijn de volgende dieren de afgelopen door legnood gestorven. De Elaphe guttata striped albino, Elaphe guttata bloodred, Elaphe guttata striped snow, Elaphe guttata blizzard en Elaphe guttata motley missing red. (de huidige naam is Pantherophis)

De bestrijding

Als het in de genen ligt op gesloten, lijkt legnood een onvermijdelijke zaak. Toch probeer ik enkele tips te geven om legnood te voorkomen. Kweek alleen goede en sterke dieren op. De natuur is namelijk zelf keihard en ruimt de zwakkere dieren altijd op. Door dwangvoeren en andere technieken weten we ook zwakke dieren groot te brengen. Toch verzwakken zij de soort door er mee te kweken. Deze bloedlijnen blijven zwak en zullen vele teleurstellingen veroorzaken.
Als een dier niet vanzelf eet, dan laat ik het meestal aan haar lot over. Zulke dieren worden door ons beslist niet verkocht. Uiteraard zijn hier wel uitzonderingen op, sommige dieren eten van nature hagedissen en gaan niet vanzelf babymuizen eten. Maar dit is een andere zaak. Probeer het voedsel van de slangen eens te varieren indien mogelijk, bijv met veeltepelmuizen, hamsters, jonge ratten en andere kleine knaagdieren.
Laat slangen pas paren als een behoorlijke lengte en gewicht hebben bereikt. Bij Pantherophis en Lampropeltissen is dat pas na 3 jaar en met een gewicht van meer dan 250 gram voor de vrouwtjes. Hou ze voor die tijd separaat. Bij Boa's en Pythons zelfs na 4 jaar. Een jaartje te wachten kan geen kwaad. Dat goede huisvestiging (temperatuur/luchtvochtigheid) van deze slangen enorm belangrijk is, hoef ik niet uit te leggen. Tenslotte moet een zwangere slang goede legomstandigheden hebben, eieren worden gelegd in turfaarde, vermiculite of in veenmos. Ook zag ik eens op vochtige watten. Als het drukke slangen zijn, is een rustige legplaats een noodzaak. Bij het leggen mag een slang niet gestoord worden.

Advies bij legnood

Als er een vermoeden bestaat van legnood dan moet er wel actie worden ondernomen. Niets doen betekent bijna altijd een zekere dood, vaak binnen 72 uur. Het eerste advies is:
Toediening van Calcium subcutaan en Oxytocine om de weeën op te wekken. De hoeveelheid hangt af van de grootte van de slang. De dierenarts zal u hierover adviseren. Indien de legnood is ontstaan door een blokkade van een ei dan zal dit niet helpen. Persoonlijk heb ik geen positieve ervaringen met Calcium en Oxytocine. Ik heb nog niet meegemaakt dat na toediening van deze stoffen de eieren werden gelegd.
Het tweede advies is massage:
Vaak wordt geprobeerd door manipulatie de eieren er uit te masseren. Ook dit mislukt heel vaak. Enkele eieren lukken vaak wel, maar vaak één ei lukt niet waardoor er meer kracht wordt gezet en de eileider scheurt. Dit jaar werd ik echter door een collega-reptielenhouder op het volgende gewezen.
Hij vertelde dat een dierenarts de achterste twee eieren had leeggezogen met een grote injectienaald/spuit. De naald wordt aan de buikzijde ingebracht, uiteraard na ontsmetting van het lichaam. Een ei moet in een keer worden leeggezogen. De slang moet dan zelf in staat zijn om de eivellen er uit te persen. Dit advies kwam Marja Kik.
Dit advies heb ik zelf en mijn vriend Peter van Zwol met succes toegepast. Ons advies is wel om de eieren niet geheel leeg te zuigen daar je dan geen grip meer hebt op een ei indien je door massage probeer dit ei te verwijderen.
Ook adviseren wij om vooral niet te lang te wachten. Als het vrouwtje totaal is uitgeput door het persen, kan ze moeilijk ook de lege eivellen eruit krijgen. Indien dit niet voldoet, dan blijft alleen een medische ingreep middels een operatie nodig.

Door Gerard Heijnen